Ο ψηφιακός
γραμματισμός δεν αφορά μόνο τις τεχνικές
ικανότητες σωστής χρήσης λογισμικών ή ψηφιακών
συσκευών. Είναι κάτι πολύ περισσότερο.
Περιλαμβάνει μια μεγάλη ποικιλία σύνθετων δεξιοτήτων όπως γνωστικές, κινητικές,
κοινωνιολογικές και συναισθηματικές που χρειάζονται οι χρήστες προκειμένου να εκτελέσουν
αποτελεσματικά απλές αλλά και πολύπλοκες εργασίες σε ψηφιακά περιβάλλοντα. Ο
ψηφιακός γραμματισμός είναι μια
«δεξιότητα επιβίωσης» στη σημερινή
τεχνολογική εποχή. Οι Alkali & Amichai-Hamburger (2004) καθόρισαν ένα εννοιολογικό
μοντέλο, σύμφωνα με το οποίο ο ψηφιακός γραμματισμός περιλαμβάνει πέντε βασικές
δεξιότητες. Παρακάτω ορίζονται οι βασικές δεξιότητες του ψηφιακού γραμματισμού, και παρουσιάζονται ενδεικτικοί τρόποι
αξιολόγησης αυτών.
1. Photo-visual
literacy skill (Δεξιότητες εικονικού γραμματισμού)
Ως δεξιότητα εικονικού
γραμματισμού, ορίζεται η ικανότητα των χρηστών διαισθητικά και ελεύθερα να διαβάζουν
και να κατανοούν οδηγίες και μηνύματα που παρουσιάζονται σε οπτικο-γραφική
μορφή.
Οι χρήστες που έχουν αναπτυγμένες
δεξιότητες εικονικού γραμματισμού: Χρησιμοποιούν την
όραση για σκέψη, έχουν καλή οπτική μνήμη και ισχυρή διαισθητική-συσχεστική σκέψη.
Παράδειγμα χρήσης
δεξιοτήτων εικονικού γραμματισμού σε
ψηφιακά περιβάλλοντα, έχουμε στις διεπαφές χρήστη και στα
σύγχρονα ηλεκτρονικά παιχνίδια για παιδιά. Και στα δύο, όλες οι οδηγίες χρήσης παρέχονται
μέσω γραφικής παράστασης συμβόλων και εικονιδίων.
Τρόπος αξιολόγησης δεξιοτήτων εικονικού
γραμματισμού:
Οι
συμμετέχοντες στην αξιολόγηση καλούνται να δημιουργήσουν μία
θεατρική σκηνή, χρησιμοποιώντας ένα πρόγραμμα πολυμέσων (το Opening Night ) που δεν γνωρίζουν
από πριν, χωρίς καθοδήγηση ή περαιτέρω
οδηγίες. Το πρόγραμμα επιτρέπει στους χρήστες να σχεδιάσουν τη δικιά τους θεατρική
σκηνή, αποφασίζοντας οι ίδιοι για τους χαρακτήρες, τα χαρακτηριστικά, τις
συγγένειες, τα κοστούμια και το κείμενο που λένε. Ο χρήστης επομένως πρέπει να
αποκρυπτογραφήσει τις γραφικές διεπαφές χρήστη και να μάθει πώς να χρησιμοποιήσει
αποτελεσματικά το πρόγραμμα.
Kριτήρια αξιολόγησης:
1. Πόσο πλήρης είναι η σκηνή;
2. Πόσα στοιχεία εμφανίζονται στην σκηνή;
3. Πόσο πολύπλοκος είναι
ο σχεδιασμός της σκηνής.
2.Reproduction
literacy skill ( Δεξιότητες
γραμματισμού ψηφιακής αναπαραγωγής)
Ως δεξιότητα ψηφιακής αναπαραγωγής ορίζεται η ικανότητα
δημιουργίας νέων εννοιών ή νέων ερμηνειών με το συνδυασμό προηγουμένων και
ανεξάρτητων τεμαχίων πληροφοριών σε οποιαδήποτε μορφή μέσων (κείμενο, γραφικά,
ή ήχος).
Η δεξιότητα ψηφιακής
αναπαραγωγής είναι απαραίτητη σε δύο βασικούς τομείς:
Στη γραφή, όπου οι προϋπάρχουσες προτάσεις μπορούν να
αναδιοργανωθούν και να αναδιαμορφωθούν για να δημιουργήσουν νέες έννοιες. Στην
εικαστική τέχνη, όπου προϋπάρχοντα ακουστικά ή
οπτικά κομμάτια μπορούν να επεξεργαστούν και να τροποποιηθούν για να δημιουργηθούν
νέα έργα τέχνης (όπως στην περίπτωση της PopArt).
Οι εγγράμματοι στην ψηφιακή
αναπαραγωγή μελετητές έχουν: καλή συνθετική και πολυδιάστατη σκέψη που τους βοηθά στην ανακάλυψη νέων συνδυασμών
για την οργάνωση πληροφοριών με νέους τρόπους που να έχουν νόημα.
Παράδειγμα αξιολόγησης δεξιοτήτων γραμματισμού
ψηφιακής αναπαραγωγής:
Στους
συμμετέχοντες στην αξιολόγηση δίνεται μια παράγραφος επτά γραμμών (περίπου 100 λέξεων) που περιγράφει μια ουδέτερη
κατάσταση ενός παιδιού που ετοιμάζεται για το σχολείο. Ζητείται από αυτούς να
δώσουν στην παράγραφο μια νέα έννοια αναδιατάσσοντας προτάσεις, λέξεις και
γράμματα, επιτρέποντας την προσθήκη όχι περισσότερων από 25 δικών τους λέξεων.
Kριτήρια αξιολόγησης:
1. Ποιότητα και ευελιξία
του αναπαραχθέντος κειμένου.
2. Πολυπλοκότητα του
αναπαραχθέντος κειμένου.
3. Ποσότητα των
αναπαραγωγών που έγιναν κατά την εκτέλεση της εργασίας.
4. Ποσότητα των επιπλέον
λέξεων που προστέθηκαν
Branching literacy
skill (Δεξιότητες γραμματισμού
δικτύωσης)
Ως δεξιότητα γραμματισμού
δικτύωσης ορίζεται η ικανότητα των χρηστών να έχουν καλή χωρική και
πολυδιάστατη αίσθηση προσανατολισμού, να παραμένουν προσανατολισμένοι και να αποφεύγουν
να χαθούν στο διαδίκτυο κατά την πλοήγηση μέσα από πολύπλοκα πεδία γνώσης, παρά
τις περίπλοκες διαδρομές πλοήγησης που μπορεί να πάρουν.
Οι χρήστες με αναπτυγμένες
δεξιότητες γραμματισμού δικτύωσης έχουν
συνήθως: Καλή μεταφορική σκέψη και ικανότητα δημιουργίας νοητικών μοντέλων, εννοιολογικών
χαρτών και άλλων μορφών αφηρημένων αναπαραστάσεων.
Τρόπος αξιολόγησης δεξιοτήτων γραμματισμού
δικτύωσης:
Οι
συμμετέχοντες στην αξιολόγηση καλούνται να σχεδιάσουν ένα λεπτομερές ταξίδι μίας εβδομάδας σε μία
χώρα την οποία δεν έχουν επισκεφθεί
ποτέ, αντλώντας στοιχεία από τουριστικούς ιστότοπους του διαδικτύου. Ο
σχεδιασμός πρέπει να περιλαμβάνει χάρτη,
διαδρομές για τις καθημερινές επισκέψεις
καθώς και πληροφορίες για κάθε χώρο επίσκεψης. Επομένως
ο συμμετέχων πρέπει να χρησιμοποιήσει δεξιότητες γραμματισμού δικτύωσης προκειμένου
να δημιουργήσει ένα σύνολο γνώσεων (σχεδιασμός ταξιδιού) από μια μη γραμμική,
υπερκειμενική πλοήγηση, μέσω ενός τομέα γνώσης (γεωγραφίας) του διαδικτύου.
Kριτήρια αξιολόγησης:
1. Η πληρότητα και η συνεκτικότητα
του σχεδιασμού.
2. Η ποιότητα, η ποικιλία και η περιπλοκότητα της
περιήγησης.
3. Η δημιουργία βοηθητικού και καλοσχεδιασμένου χάρτη.
4. Αριθμός ημερών και αριθμός σελίδων της περιήγησης στο
διαδίκτυο.
Information
literacy skill (Δεξιότητες πληροφορικού γραμματισμού)
Ως δεξιότητα
πληροφορικού γραμματισμού ορίζεται η ικανότητα των χρηστών πληροφόρησης
να κάνουν εκπαιδευμένη, έξυπνη, εύστοχη και κριτική εκτίμηση των πληροφοριών. Η
δεξιότητα πληροφορικού γραμματισμού
ενεργεί ως φίλτρο, εντοπίζει ψευδείς, άσχετες ή προκατειλημμένες πληροφορίες
και αποφεύγει τη διείσδυσή τους στη γνώση του μαθητή.
Οι εγγράμματοι
πληροφορικά χρήστες: Έχουν αναπτυγμένη κριτική σκέψη, αμφισβητούν πάντα τις πληροφορίες και
δεν τις θεωρούν δεδομένες.
Τρόπος αξιολόγησης δεξιοτήτων πληροφορικού γραμματισμού:
Στους
συμμετέχοντες στην αξιολόγηση δίνονται κάποιες ειδησεογραφικές πηγές του
Διαδικτύου. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται δεξιές, αριστερές, ισραηλινές, αραβικές,
ευρωπαϊκές και αμερικανικές πηγές. Ορισμένες από τις πηγές είναι πολιτικά
παρακινημένες, μερικές είναι πιο ουδέτερες, άλλες τείνουν να
παρουσιάζουν προκατειλημμένες ή ακόμα και ψευδείς πληροφορίες και άλλες
περιέχουν πιο αξιόπιστα νέα. Σε όλους τους συμμετέχοντες ανατίθεται μία είδηση
για ένα γεγονός που αναφέρεται σε όλες τις ειδησεογραφικές πηγές που
δόθηκαν, και τους ζητείται να
ανακαλύψουν προκατειλημμένες ή υποκειμενικές συμπεριφορές, ψευδή ή αντιφατικά
στοιχεία, να αναλύσουν την είδηση και να συντάξουν μία περίληψη της άποψής τους
σχετικά με την ποιότητα και την αξιοπιστία των ειδησεογραφικών πηγών.
Kριτήρια αξιολόγησης:
1. Η ποσότητα των
προκατειλημμένων και ψευδών στοιχείων που εντοπίστηκαν.
2. Η ικανότητα του συμμετέχοντα να αναλύσει κριτικά
πληροφορίες.
Socio-emotional
literacy skill (Δεξιότητες Κοινωνικο-συναισθηματικού γραμματισμού)
Από όλους τους τύπους δεξιοτήτων ψηφιακού γραμματισμού, ο κοινωνικο-συναισθηματικός
είναι ίσως ο πιο σημαντικός. Ως δεξιότητα κοινωνικο-συναισθηματικού
γραμματισμού ορίζεται η ικανότητα των χρηστών να χρησιμοποιούν κοινωνικές
και συναισθηματικές δεξιότητες ώστε: 1) Να κατανοούν τους κανόνες του
παιχνιδιού » που επικρατούν στο
διαδίκτυο. 2) «Να επιβιώνουν» από τα
εμπόδια που τους περιμένουν στη μαζική επικοινωνία του κυβερνοχώρου (όπως να εντοπίζουν κακόβουλα άτομα στα chat rooms και να αποφεύγουν τις
παγίδες/φάρσες και κακόβουλους ιούς στο διαδίκτυο).
Οι χρήστες που έχουν αναπτυγμένες
δεξιότητες κοινωνικο-συναισθηματικού
γραμματισμού:
Είναι πρόθυμοι να μοιράζονται τα
δικά τους δεδομένα και γνώσεις με άλλους.
Έχουν ικανότητες πληροφορικού, εικονικού γραμματισμού και γραμματισμού
δικτύωσης.
Είναι πολύ ώριμοι και έχουν κριτική και αναλυτική σκέψη.
Είναι ικανοί να σχεδιάσουν γνώση μέσω εικονικής συνεργασίας.
Μπορούν να μοιράζονται συναισθήματα κατά την ψηφιακή επικοινωνία.
Τρόπος αξιολόγησης δεξιοτήτων πληροφορικού γραμματισμού:
Οι
συμμετέχοντες στην αξιολόγηση εκτίθενται
σε μια κατάσταση chat room, όπου οι κοινωνικο-συναισθηματικές δεξιότητες διαδραματίζουν
σημαντικό ρόλο στον καθορισμό του επιπέδου και της σημασίας της αλληλεπίδρασης
που συμβαίνει. Οι συμμετέχοντες πραγματοποιούν συνεδρίες συνομιλίας κάποιων λεπτών. Το θέμα της συνομιλίας είναι ένα καυτό
πολιτικό ζήτημα που κυριαρχεί στους τίτλους ειδήσεων του μήνα. Στο τέλος της
διαδικασίας κάθε συμμετέχων υποβάλλει μια σύντομη έκθεση που αναφέρεται στην
εμπειρία του στο chat.
Οι συμμετέχοντες
αξιολογούνται με βάση:
1. Τη συμμετοχή τους στο
chat όσον φορά τη γνωστική, κοινωνική και συναισθηματική τους παρουσία. 2. Την ανάλυση της έκθεσης αντίληψης
του καθενός.
ΠΗΓΗ:
Alkali, Y. E., & Amichai-Hamburger, Y. (2004).
Experiments in digital literacy. Cyber Psychology & Behavior, 7(4),
421-429.
http://impschool.gr/deltio-site/wp-content/uploads/2016/03/bratitsis2.png
